Czy postępowanie o wydanie zezwolenia na pobyt można przyspieszyć?

Z uwagi na duży napływ do Urzędów Wojewódzkich wniosków cudzoziemców o wydanie zezwolenia na pobyt oraz, nierzadko, również z uwagi na braki kadrowe w administracji publicznej, czas oczekiwania na wydanie decyzji w sprawie legalizacji pobytu jest bardzo długi i obecnie wynosi od kilku do nawet kilkunastu miesięcy. Czy cudzoziemiec chcący zalegalizować swój pobyt w Polsce dysponuje środkami prawnymi, by przyspieszyć rozpoznanie sprawy?

Odpowiedź brzmi – tak. I powinien z nich korzystać!

Zgodnie z art. 35 kodeksu postępowania administracyjnego organy administracji publicznej obowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki. Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania. Zgodnie natomiast z art. 36 kodeksu postępowania administracyjnego o każdym przypadku niezałatwienia sprawy w terminie organ administracji publicznej jest obowiązany zawiadomić strony, podając przyczyny zwłoki, wskazując nowy termin załatwienia sprawy oraz pouczając o prawie do wniesienia ponaglenia – czego również bardzo często zaniechują organy.

Pomimo istniejących przepisów co do długości trwania postępowania, bardzo rzadko terminy te są dotrzymywane, co związane jest m.in. z dużym obłożeniem danego urzędu oraz istniejącymi brakami kadrowymi. Jeśli złożyliśmy zatem wniosek o wydanie zezwolenia na pobyt, a decyzja – pomimo upływu kilku miesięcy – nadal nie została wydana, warto w pierwszej kolejności zwrócić się do urzędu, w którym wniosek został złożony z pisemną prośbą o przyspieszenie rozpoznania sprawy. Odpowiednia argumentacja powołana w uzasadnieniu może znacząco wpłynąć na przyspieszenie wydania decyzji. Już samo złożenie takiego pisma może spowodować, że nasza sprawa zostanie wydobyta na światło dzienne spod kilkuset innych oczekujących spraw.

Co jednak w przypadku, gdy pomimo złożenia takiej prośby o przyspieszenie rozpoznania sprawy mijają kolejne miesiące, a decyzja nadal nie została nam doręczona? W takim wypadku z pomocą spieszą przepisy – zgodnie z art. 37 kodeksu postępowania administracyjnego stronie, której sprawa nie została załatwiona w terminie służy prawo wniesienia ponaglenia, które składa się do organu wyższego stopnia, tj. w przypadku postępowania prowadzonego w sprawie zezwolenia na pobyt – do Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców w Warszawie (za pośrednictwem właściwego wojewody). Organ rozpatrujący ponaglenie wydaje postanowienie, w którym:

1. wskazuje, czy organ rozpatrujący sprawę dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania, stwierdzając jednocześnie, czy miało ono miejsce z rażącym naruszeniem prawa;
2. w przypadku stwierdzenia bezczynności lub przewlekłości:
   1. zobowiązuje organ rozpatrujący sprawę do załatwienia sprawy, wyznaczając termin do jej załatwienia, jeżeli postępowanie jest niezakończone,
   1. zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych bezczynności lub przewlekłości, a w razie potrzeby także podjęcie środków zapobiegających bezczynności lub przewlekłości w przyszłości.

W każdym czasie po wniesieniu ponaglenia do organu wyższego stopnia, stronie przysługuje także skarga wnoszona do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego na bezczynność organu lub przewlekłość postępowania. Wojewódzki sąd administracyjny, uwzględniając skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania:

1. zobowiązuje organ do wydania w określonym terminie aktu, interpretacji albo do dokonania czynności;
2. stwierdza, że organ dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania;
3. stwierdza, czy bezczynność organu lub przewlekłe prowadzenie postępowania przez organ miały miejsce z rażącym naruszeniem prawa;

Ponadto Sąd może orzec – z urzędu albo na wniosek strony – o:

1. wymierzeniu organowi grzywny do wysokości dziesięciokrotnego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego;
2. przyznaniu od organu na rzecz skarżącego sumy pieniężnej (odszkodowania) do wysokości pięciokrotnego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

Nie warto zatem czekać biernie na znacznie przedłużające się wydanie decyzji w przedmiocie zezwolenia na pobyt, lecz powziąć odpowiednie kroki w celu przyspieszenia sprawy, w szczególności że przepisy prawa przewidują stosowne instytucje mające przeciwdziałać nadmiernej opieszałości organu. W efekcie możemy uzyskać nie tylko to, że wojewoda rozpatrujący wniosek zostanie zobowiązany do wydania decyzji w ściśle określonym terminie, lecz również – w przypadku wniesienia skargi do sądu – możemy uzyskać stosowne odszkodowanie, mające na celu zrekompensowanie opieszałego działania organu.