Oświadczenie o znajomości ryzyka kursowego
Przy zawieraniu umowy kredytowej indeksowanej lub denominowanej do kursu franka szwajcarskiego bardzo często banki wymagały od kredytobiorców podpisania szeregu dokumentów. Wśród takich dokumentów znajduje się między innymi informacja o tym, że kredytobiorca został przez bank poinformowany o ryzyku kursowym związanym z zawartą umową. W sporze sądowym banki bardzo często podnoszą ten fakt jako jeden z argumentów mających przemawiać za bezzasadnością wytoczonego przez frankowicza powództwa.
Stanowisko banków jest jednak błędne. Podpisanie oświadczenia o znajomości ryzyka kursowego, na które powołują się banki co do zasady nie ma wpływu na zasadność roszczeń kredytobiorców, gdyż z treści tego oświadczenia zazwyczaj nie wynika płynna i przejrzysta informacja na temat rzeczywistego ryzyka, z jakim wiązało się zawarcie umowy. Kredytobiorców nie pouczano, czym jest kredyt indeksowany, nie przedstawiano definicji spreadu, nie wyjaśniano jak ustalany będzie kurs waluty obcej oraz jakie mechanizmy będą miały wpływ na te ustalenia, a także jakie konsekwencje może przynieść zawarcie umowy dla kredytobiorcy w przyszłości, nie przedstawiano symulacji sposobu działania ryzyka kursowego ani nie prezentowano im historycznych wahań kursu.
Tymczasem w orzecznictwie podnosi się, że kredytobiorca musi zostać jasno poinformowany, że podpisując umowę kredytu w obcej walucie, ponosi pewne ryzyko kursowe, które z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się dla niego trudne do poniesienia w przypadku dewaluacji waluty, w której otrzymuje wynagrodzenie. Bank musi przedstawić ewentualne wahania kursów wymiany i ryzyko wiążące się z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej, zwłaszcza w przypadku, gdy kredytobiorca nie uzyskuje dochodów w tej walucie. Bank winien udzielić kredytobiorcy jasnej i jednoznacznej informacji, z której wynikałoby, że wyrażenie salda kredytu w walucie obcej prowadzi do możliwych wahań (codziennych) wysokości zadłużenia wyrażonego w złotych polskich, tj. wysokości świadczenia, którego spełnienie zwolni kredytobiorcę z zobowiązania, jak również, że takie wahania nie są w żaden sposób ograniczone, w związku z czym przy wzroście kursu, wysokość świadczenia pozostałego do spłaty wyrażonego w złotówkach, nie maleje wraz ze spłatą kolejnych rat, ale rośnie. Równocześnie należałoby wyraźnie poinformować konsumenta, że przewidywanie kursów walut w perspektywie kilku dziesięcioleci jest niemożliwe. Połączone to powinno być z przykładowym wskazaniem, w jaki sposób zmiany kursów walut wpłyną na wysokość świadczeń należnych w przyszłości – zarówno w odniesieniu do rat kredytu jak i całości kwoty pozostającej do spłaty, jednak wskazanie powinno odnosić się do konkretnej umowy, jej warunków, a w szczególności wysokości kredytu. Należyta informacja o ryzyku kursowym nie może opierać się na założeniu, że każdy rozważny kredytobiorca świadomy jest, że kursy walut są zmienne. Istotne bowiem jest nie to, że kursy walut ulegają zmianie, a to jakie są skutki takich zmian dla wysokości świadczeń stron oraz jakie są ich granice.
Ogólnikowe oświadczenia, które podpisywali kredytobiorcy były jedynie iluzoryczną próbą dopełnienia przez banki obowiązków informacyjnych, ale co do zasady nie przesądzają one o tym, że frankowicze zawierając swe umowy, byli tak naprawdę informowani o skutkach zaciągania zobowiązania waloryzowanego kursem waluty obcej.
Taki stan rzeczy dotyczy przeważającej części frankowiczów, niemniej jednak i od tej reguły mogą pojawiać się także wyjątki. Z tego też powodu, prócz analizy samej umowy kredytowej niezbędna jest także szczegółowa analiza wszystkich podpisywanych załączników do umowy, a także wywiad przeprowadzony z kredytobiorcami w przedmiocie tego, jak wyglądała sama procedura podpisania umowy kredytowej.
