Niewykonanie umowy z powodu epidemii koronawirusa

Przedsiębiorcy, a pandemia

Funkcjonowanie w okresie stanu epidemii dla nikogo nie jest łatwe. Zamknięte szkoły, ograniczone funkcjonowanie urzędów i innych instytucji, zalecenie pozostawania w domach
i związanej z tym pracy zdalnej  – wszystko to w trosce o ludzkie zdrowie, które niewątpliwie stanowi wartość podstawową. Wszyscy oczywiście obawiamy się o zdrowie swoje oraz naszych bliskich, jednocześnie jednak z niepokojem obserwujemy kurczącą się gospodarkę i ogólnie pogarszającą się sytuację ekonomiczną w Polsce i na świecie

Skutki epidemii, już na obecnym jej etapie, bez wątpienia uderzyły w przedsiębiorców. Nawet najsilniejsi stoją przed obawą utraty płynności. Wśród wielu pytań kotłujących się obecnie w głowach właścicieli firm, jak również osób firmami zarządzających, obecne są również te dotyczące zobowiązań zaciągniętych przed obecnym kryzysem:

• Jak wywiązać się z zawartych umów, gdy brak jest rąk do pracy?
• Co, jeśli umowy nie da się wykonać ze względu na nagły wzrost cen materiałów albo wręcz ich niedostępność na rynku?  
• Czy przepisy prawa przewidują jakieś rozwiązania dedykowane takim nietypowym sytuacjom i czy można uniknąć konsekwencji niewykonania umowy ze względu na epidemię koronawirusa?

Przedstawiamy pierwszą część naszych rozważań w kwestii sytuacji przedsiębiorców w obliczu epidemii.

SIŁA WYŻSZA – CO TO JEST?

CZY EPIDEMIA KORONAWIRUSA TO SIŁA WYŻSZA?

Przepisy prawa nie wyjaśniają pojęcia siła wyższa. Funkcjonuje ono jednak w nauce prawa, jak również w orzeczeniach sądowych. Zgodnie z przyjętą definicją, siła wyższa to zdarzenie:

• zewnętrzne,
• niemożliwe bądź prawie niemożliwe do przewidzenia,
• którego skutkom nie można zapobiec.

Co ważne, żeby można było mówić o sile wyższej, to wszystkie te warunki muszą być spełnione łącznie. Można więc opisać siłę wyższą jako zdarzenie, które jest zewnętrzne, a jednocześnie niemożliwe bądź prawie niemożliwe do przewidzenia i jednocześnie takiego rodzaju, że nie można zapobiec jego skutkom.

Jako przykład siły wyższej podaje się  powodzie, wybuchy wulkanów, epidemie, wprowadzenie zakazu importu i eksportu, blokady granic. Wobec tego należy uznać, że epidemia koronawirusa oraz jej skutki co do zasady stanowią siłę wyższą.

PANDEMIA, A UMOWY

JAKI JEST WPŁYW EPIDEMII KORONAWIRUSA (JAKO SIŁY WYŻSZEJ) NA WYKONYWANIE UMÓW?

Zgodnie z art. 471 Kodeksu cywilnego Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. 

Pogrubiony fragment dotyczy m. in. właśnie siły wyższej. Oznacza to, że osoba umownie zobowiązana do jakiegoś działania może uniknąć konsekwencji niewykonania tego działania, jeśli wykonanie tego działania stało się niemożliwe na skutek siły wyższej (tu: epidemii koronawirusa i jej skutków, np. ograniczeń w przemieszczaniu się).

Co niezwykle istotne – nie działa tu żaden automatyzm. Nie jest tak, że epidemia koronawirusa z góry zwalnia wszystkich od wykonywania umów. Uniknąć konsekwencji niewykonania umowy może tylko osoba, której działanie było niemożliwe ze względu na wystąpienie epidemii i jej skutków. W języku prawniczym nazywa się to związkiem przyczynowym bądź związkiem przyczynowo-skutkowym. Zatem występowanie epidemii może nas uchronić przed skutkami niewykonania umowy tylko i wyłącznie wtedy, gdy ze względu na jej istnienie (i jej skutki) umowy obiektywnie wykonać nie możemy.

UWAGA! Przedsiębiorca powinien z należytą starannością podejmować działania celem wykonania ciążących na nim obowiązków i minimalizować w ten sposób powstanie lub wielkość potencjalnej szkody, a dopiero bezskuteczność tych działań będzie uprawniała go do powołania się na siłę wyższą.

Co w sytuacji, gdy na skutek niewykonania umowy sprawa trafi do sądu? Wtedy to osoba, która nie wykonała umowy będzie musiała udowodnić, po pierwsze, że wystąpiła siła wyższa, a także, po drugie, że jej wystąpienie uniemożliwiło wykonanie umowy. Dlatego ważne jest, aby już na tym etapie gromadzić dowody, które pozwolą w przypadku sporu uwolnić się od odpowiedzialności.

Podkreślamy, że  sprawa nie musi od razu trafiać do sądu – w nadzwyczajnej sytuacji warto rozważyć zawarcie porozumienia, które umożliwi przetrwanie tego trudnego czasu każdej ze stron.

PANDEMIA, A NIEZREALIZOWANIE UMOWY

POWOŁANIE SIĘ NA EPIDEMIĘ KORONAWIRUSA NIE ZAWSZE POMOŻE

W świetle okoliczności konkretnej sprawy nawet wykazanie, że koronawirus stanowi siłę wyższą, wskutek której nie doszło do wykonania umowy, nie zawsze pozwoli na skuteczne uwolnienie się od odpowiedzialności. Pewne ograniczenia w tym zakresie mogą wynikać m. in. z zawartej z kontrahentem umowy. Gdy sporządzona została umowa pisemna, to w pierwszej kolejności zawsze powinniśmy zbadać jej treść, celem ustalenia, czy nie doszło do modyfikacji ustawowych przesłanek odpowiedzialności. Umowa może bowiem przewidywać, że wykonawca ponosi odpowiedzialność także wtedy, gdy do niewykonania umowy doszło na skutek działania siły wyższej. Podkreślić należy, że postanowienia umowne regulujące tę kwestię powinny być sformułowane w sposób precyzyjny i jednoznaczny, co wpływa na ich skuteczność. Wobec powyższego każdy przypadek należy oceniać indywidualnie.

UMOWY W CZASIE PANDEMII

A CO Z UMOWAMI ZAWARTYMI JUŻ W CZASIE TRWANIA EPIDEMII?

Pamiętajmy, że siła wyższa to zdarzenie niemożliwe lub prawie niemożliwe do przewidzenia. Ze względu na to, w przypadku zawarcia nowej umowy już w stanie epidemii, nie można będzie twierdzić, że koronawirus stanowi siłę wyższą uniemożliwiającą jej wykonanie. Dlatego zaciągając jakiekolwiek nowe zobowiązania, trzeba uwzględniać aktualną sytuację i w sposób należyty zabezpieczać swoje interesy w podpisywanych umowach.

POMOC PRAWNA W CZASIE PANDEMII

SKONTAKTUJ SIĘ Z KANCELARIĄ JAROSIŃSKI, KULIŃSKI I PARTNERZY

Pandemia COVID-19 wprowadziła duże zamieszanie w różnych obszarach prawa. Jednym z nich jest omówione powyżej realizowanie umów w dobie pandemii. Jeśli więc towarzyszą Ci jakiekolwiek wątpliwości w związku z zawartą umową bądź innymi aspektami prawnymi – skontaktuj się z Kancelarią Adwokatów i Radców Prawnych Jarosiński, Kuliński I Partnerzy! Z naszej strony zawsze możesz liczyć na kompleksową pomoc prawną i skuteczne doradztwo. Zapoznaj się z ofertą naszej Kancelarii już teraz!